Performance art στο Μουσείο Μπενάκη, υπό την "υψηλή εποπτεία" της Marina Abramović (MAI).

Η πολυαναμενόμενη για τους λίγους λάτρεις αλλά και από πολλούς υποψιασμένους του είδους, "υπερπαραγωγή" performance art, AS ONE, με την συμμετοχή και υψηλή "εποπτεία" της κορυφαίας τους είδους Μαρίνας Αμπράμοβιτς, φαίνεται να κατακτά το φιλότεχνο  κοινό της πρωτεύουσας και να δικαιώνει αυτούς που το επιχείρησαν. Είναι αναμφισβήτητα ένα κορυφαίο γεγονός για τον πολιτισμό και την σύγχρονη τέχνη στη χώρα μας. 

Επισκεφθήκαμε το Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς όπου εξελίσσεται για τρίτη εβδομάδα το πρόγραμμα (10/03/2016 - 24/04/2016) και αισθανθήκαμε την μαγεία της άυλης, διαδραστικής και συμμετοχικής τέχνης να μας κυριεύει ανοίγοντας μας νέους ορίζοντες σκέψης και αυτογνωσίας.

Έχουμε όμως την εικόνα ότι η τέχνη της  performance δεν είναι μια "εύκολη" και εύπεπτη μορφή τέχνης, μάλιστα ότι ίσως είναι και απωθητική για ανθρώπους που δεν θέλουν η δεν μπορούν να "σκέφτονται". Από την άλλη πιστεύουμε  ότι είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα και εύκολα προσβάσιμη πηγή ερεθισμάτων με θετικά αποτελέσματα και διεργασίες στο είναι του καθενός μας.

Από τη μεριά μας με το κείμενο αυτό, θέλουμε να συμβάλλουμε θετικά παραθέτοντας κάποιες πρώτες πληροφορίες και κυρίως προτρέποντας τους φίλους αναγνώστες, που θα  την επισκεφθούν, να διαβάσουν πρώτα στη πολύ καλή ιστοσελίδα του Οργανισμού Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ  τα σχετικά ενημερωτικά κείμενα και πληροφορίες. Έτσι η συμμετοχή σας θα είναι πιο ενεργή, τα έργα πιο κατανοητά και εξηγήσιμα.

Με τον όρο #performance art εννοείται η τέχνη στην οποία οι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν το σώμα τους ως μέσο έκφρασης. Οι δράσεις που προκύπτουν είναι το έργο τέχνης. Η performance συμπεριλαμβάνει συνήθως 4 στοιχεία: το χρόνο, τον τόπο, το σώμα του performer και τη σχέση μεταξύ του performer και του κοινού.

Όπως έχει πει η ίδια η Marina Abramović: «Performance σημαίνει να είσαι παρών αυτή τη στιγμή, στο εδώ και τώρα».

Η Μαρίνα Αμπράμοβιτς, γεννημένη το 1946 στο Βελιγράδι της πρώην Γιουγκοσλαβίας, είναι αναντίρρητα από τους πιο πρωτοποριακούς καλλιτέχνες της εποχής μας. Από το ξεκίνημα της σταδιοδρομίας της, στις αρχές της δεκαετίας του 1970 στη Γιουγκοσλαβία, όπου φοίτησε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Βελιγραδίου, η Αμπράμοβιτς ήταν από τους πρώτους που χρησιμοποίησαν την περφόρμανς ως μορφή εικαστικής τέχνης. Το σώμα υπήρξε πάντα γι’ αυτήν αντικείμενο και μέσο. Από το 1975 έως το 1988, έδινε περφόρμανς από κοινού με τον Γερμανό καλλιτέχνη Ulay, οι οποίες εστίαζαν στις σχέσεις της δυαδικότητας. Μετά το χωρισμό τους, το 1988, η Αμπράμοβιτς επέστρεψε στις σόλο περφόρμανς, το 1989. Έχει διδάξει και δώσει διαλέξεις στην Ευρώπη και την Αμερική. Έχει τιμηθεί με το Χρυσό Λέοντα στην Μπιεννάλε της Βενετίας το 1997, για την εντυπωσιακή video installation / περφόρμανς Balkan Baroque, καθώς και με το βραβείο Bessie το 2003, για το Σπίτι με θέα στον ωκεανό, μια 12ήμερη περφόρμανς στην γκαλερί Sean Kelly της Νέας Υόρκης. Το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης οργάνωσε το 2010 μεγάλη αναδρομική έκθεση του έργου της.

Μέσω του προγράμματος #AS ONE, ο Οργανισμός Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ και το Marina Abramović (MAI), μοιράζονται το ίδιο όραμα, να προάγουν την τέχνη της performance και να αναδείξουν μια νέα γενιά καλλιτεχνών performance στην Ελλάδα.

Συνολικά 29 έλληνες και ξένοι καλλιτέχνες συμμετέχουν στο As One. Οι έλληνες καλλιτέχνες, που επιλέχθηκαν, μετά από ανοιχτή πρόσκληση, από τη Marina Abramović και τους συνεργάτες της Serge Le Borgne και Paula Garcia, θα παρουσιάσουν νέες αναθέσεις έργων.

Στη χθεσινή επίσκεψη μας μπορέσαμε να παρακολουθήσουμε τις παρακάτω performance για τις οποίες παραθέτουμε μια μικρή ενημέρωση και φωτογραφίες από την εξέλιξη τους.

Γιάννης Καρούνης, χορευτής (1971), Λακωνία

Orbital 

Ένας άνθρωπος και μια μπάλα, σε μια τροχιά που διαγράφεται μέσα από συνεχείς, αγωνιώδεις προσπάθειες του ατόμου να ισορροπήσει. Ο Γιάννης Καρούνης, επί 8 ώρες, φέρνει το σώμα του σε μια αλληλοεξαρτώμενη σχέση με τη μπάλα, ένα άλλο σώμα, μια άλλη οντότητα, την οποία προσπαθεί να κατανοήσει και να συμπορευθεί μαζί της, να ισορροπήσει πάνω της προκειμένου να βρεθεί πιο κοντά στον «γνήσιο» εαυτό του και στη δική του αυτό-ολοκλήρωση. Η μπάλα είναι ο άλλος πόλος, ο καθρέφτης, ο άλλος εαυτός, στο απαραίτητο στοιχείο που οδηγεί στην ισορροπία μέσα από την αντίθεση.

Γιώτα Αργυροπούλου, ηθοποιός Αθήνα

Ένα άτομο τη φορά 

Δύο πανομοιότυπα δωμάτια προσφέρουν το πεδίο αναζήτησης στις δύο πλευρές του «καθρέφτη», την πραγματικότητα και το κατασκευασμένο. Η Γιώτα Αργυροπούλου μπαίνει σε ένα μυθοπλαστικό κόσμο συναισθηματικών εμπειριών, προσκαλώντας τον επισκέπτη να την ακολουθήσει στη δράση ή την απραξία, στην απόσταση ή την επαφή. Επί 8 ώρες, 7 εβδομάδες, το ένα δωμάτιο είναι η δική της αλήθεια, ο παγωμένος χρόνος, η ιδιωτικότητα, που «σπάει» από την έλευση του πραγματικού, του επισκέπτη του άλλου δωματίου. Το γυαλί ανάμεσά τους απομονώνει και ταυτόχρονα προσκαλεί για επικοινωνία, οικειότητα, αληθινό χρόνο επαφής. 

Θοδωρής Τράμπας, εικαστικός (1991), Ντέβονπορτ, Αυστραλία. 

Πανγαία 

Η φύση, η δημιουργία, το ρήγμα, η σύνθεση. Ο Θοδωρής Τράμπας σκιαγραφεί τη διαδικασία της ένωσης μέσα από την καταστροφή, την ανάγκη για συμφιλίωση με την άλλη πλευρά. Σε έναν κλειστό χώρο 6 x 7 μέτρων, επί 7 εβδομάδες, 8 ώρες την ημέρα, αναμετριέται το σώμα με το υλικό, με ένα μεγάλο κομμάτι βράχου, δημιουργώντας το αντίγραφό του με γύψο. Αντιγράφει, άρα επαναλαμβάνει, για να βιώσει την ύπαρξη της φύσης από την αρχή. Μέσα από το σπάσιμο του βράχου επιτυγχάνεται ο διαχωρισμός του αντιγράφου από το πρωτότυπο, ενώ τα θραύσματα που προκύπτουν αυξάνονται και αλλάζουν τη μάζα του υλικού, μεταλλάσσοντάς τη σε μια καινούργια μορφή.

Νάνσυ Σταματοπούλου, χορεύτρια, δημιουργός διαδραστικών μέσων (1976), Θεσσαλονίκη

Λευκή σπηλιά 

Σε μια αλληγορία του Σπηλαίου του Πλάτωνα, η Νάνσυ Σταματοπούλου σκηνοθετεί τον δικό της «πνευματικό εγκλεισμό» μέσα σε μια πραγματικότητα που αποτελείται από καθημερινά αντικείμενα. Επί 7 εβδομάδες, 8 ώρες την ημέρα, η καλλιτέχνης παραμένει μέσα στα στενά πλαίσια που ορίζονται από το πεδίο λήψης μιας κάμερας, έγκλειστη στη δική της ατομική «σπηλιά» και τη σκιώδη αναπαράσταση μιας προσωπικής αλήθειας. Ο χρόνος είναι αργός, σαν τις κινήσεις μιας χελώνας, οι δράσεις επαναλαμβανόμενες, σαν τιμωρία, η πραγματικότητα μακρινή και η δυνατότητα διαφυγής αδιόρατη.

Δημήτρης Χειμώνας, performance artist (1993), Λάρνακα, Κύπρος

Γενέθλια 

Το «happy birthday», το πιο πολυτραγουδισμένο κομμάτι στον κόσμο, γίνεται μια προσωπική ελεγεία για μια χαμένη αθωότητα. Ο Δημήτρης Χειμώνας ξαναζεί το παιδικό πάρτι που έχασε όταν ήταν μικρός, αφού η κούραση της ημέρας να βοηθήσει τη μητέρα του στις προετοιμασίες του πάρτι γενεθλίων του τον κατέβαλε και αποκοιμήθηκε. Κάθεται μπροστά στο κοινό και μπροστά σε μια τούρτα γεμάτη κεράκια, τραγουδώντας το «happy birthday» στον εαυτό του, ξανά και ξανά, επί 8 ώρες. Ο καταναγκασμός της επανάληψης λειτουργεί ως μια ευκαιρία για άλλη έκβαση.

Σεραφίτα Γρηγοριάδου, ηθοποιός (1972), Θεσσαλονίκη

Το τραγούδι που δεν τελειώνει 

Αγγίζοντας το θέμα της μετανάστευσης και της ξενιτιάς, η Σεραφίτα Γρηγοριάδου δημιουργεί ένα έργο που αναφέρεται στη φωνή και τη μνήμη, τη φωνή σαν ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της ψυχής που εντυπώνεται στη μνήμη. Η ξενιτιά, χαραγμένη στην ιστορία μας και τις παιδικές μνήμες μας, μετουσιώνεται σε ένα παραδοσιακό τραγούδι που αποτελεί το σταθερό μοτίβο του έργου της. Η καλλιτέχνης περιδιαβαίνει το χώρο επαναλαμβάνοντας το τραγούδι της για 8 ώρες κάθε μέρα, αλλάζει σημεία, επίπεδα, ταξιδεύει τη φωνή και τις μνήμες της ψυχής στους χώρους του Μουσείου Μπενάκη, με εντάσεις, σιωπές, ψιθύρους, μελωδίες. 

Λάμπρος Πηγούνης, συνθέτης και sound artist (1976), Αθήνα

Μικροπολιτικές θορύβου 

Ορμώμενος από την έρευνά του στην ακουστική οικολογία σε σχέση με το ανθρώπινο σώμα, o Λάμπρος Πηγούνης επιχειρεί, με το έργο του, να σωματοποιήσει τις μικροπολιτικές ηχητικά σηματοδοτημένων απειλών και να καταδείξει τους τρόπους με τους οποίους ο ηχητικός θόρυβος χρησιμοποιείται ως μορφή βίας που ταυτόχρονα διαμορφώνει το ηχοτοπίο του μέλλοντος. Δημιουργεί μια κατάσταση διαρκείας όπου το σώμα εκτίθεται σε υπόκωφες ηχητικές «επιθέσεις» που προκαλούνται, με τη μορφή δονήσεων, από την παρουσία των ανθρώπων γύρω του. Βρισκόμενο επί 7 εβδομάδες σε μια διαρκή κατάσταση απειλής, το σώμα, ασυνείδητα, βιώνει τρεις άξονες αντίδρασης στο φόβο: σύγκρουση – απόδραση – ακινητοποίηση.

Βιργινία Μαστρογιαννάκη, εικαστικός (1978), Αθήνα

Ασυνάρτητη oμιλία (Jargon) 

Ένα ανθρώπινο ρολόι μετρά το Χρόνο που κυλά, δοκιμάζοντας τα όρια του σώματος και του μυαλού. Η Βιργινία Μαστρογιαννάκη καθιστά το σώμα της μια αναλογική μηχανή, ένα εργαλείο που υπολογίζει το χρόνο, τις ώρες εργασίας, την ώρα του τόπου όπου βρίσκεται. Το μυαλό της παλεύει να παραμείνει συγκεντρωμένο στο κάθε λεπτό της ημέρας, 8 ώρες, 7 εβδομάδες. Μια δράση ασκητική, που τη συνδέει ωστόσο, με τον καθένα μέσα από την ταύτιση του χρόνου και του τόπου. Η αδυναμία του νου να ακολουθήσει τη ροή του Χρόνου, κάνει το λάθος ένα συμβάν αναπόφευκτο. Οι σημειώσεις σε χαρτί καταφέρνουν να επαναφέρουν το πνεύμα στο στόχο.

Δέσποινα Ζαχαροπούλου, εικαστικός (1982), Τρίπολη

Corner Time 

Οι νοητικοί χώροι που διανοίγονται κατά τη διάρκεια της ανταλλαγής ελέγχου στις ανθρώπινες σχέσεις είναι το αντικείμενο διερεύνησης στο έργο της Δέσποινας Ζαχαροπούλου. Για 7 εβδομάδες, 8 ώρες την ημέρα, η καλλιτέχνης «φιλοξενεί» το κοινό σε έναν κλειστό χώρο, όπου εκτελεί μια σειρά από δράσεις συνδυάζοντας μεθόδους και πρακτικές που σχετίζονται με το διαλογισμό, την πειθαρχία, τον περιορισμό. Στόχος του έργου είναι η δημιουργία δυνητικών, πειραματικών καταστάσεων ανταλλαγής ελέγχου μέσα από το παιχνίδι των πολλαπλών λειτουργιών του βλέμματος: ως μηχανισμού ενδοσκόπησης, επιτήρησης, αναγνώρισης και επικοινωνίας.